ޑޮ ލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ދާއިރާގައި އެންމެ ގިނަދުވަސްވީ އެއް މައްސަލަ އެވެ. ޒަމާންވީ މި މައްސަލަ ނުވަތަ ކާރިސާގެ ސަބަބުން މި ކުޑަކުޑަ ގައުމުގެ އިގްތިސާދަށް ލިބެމުންދަނީ ނުހަނު ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެކެވެ. ކަޅު ބާޒާރުގެ މުއާމަލާތްތަކަކީ ގާނޫނީ ގޮތުން ހުއްދަ ނޫން ކަމެއް ނަމަވެސް އިގްތިސާދީ އެތައް ސަބަބުތަކެއްގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް މި ވިޔަފާރި ބަޔަކު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ފުޅާކޮށްފަ އެވެ.
ރާއްޖޭގައި ޑޮލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރު މިހާ ފުޅާވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބަކީ ގައުމުގެ އިގްތިސާދު ބިނާވެފައިވާ މައިގަނޑު ދާއިރާތަކަށް ބަލާއިރު، ބޭރު ފައިސާއަށް އޮންނަ ބޭނުން އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެފައި ވުމެވެ. ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް ބަރޯސާވެފައިވާ ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދުގައި، އާންމު ވިޔަފާރިތަކުންވެސް ބޭރު ފައިސާއަށް ކުރާ އިތުބާރު ވަރަށް ބޮޑެވެ. މީގެ އިތުރުން ރާއްޖެ އަކީ ގިނަ ބާވަތްތަކެއްގެ މުދާ ބޭރުން އިމްޕޯޓްކުރާ ގައުމަކަށްވެފައި، ބޭރު ފައިސާއަށް އޮންނަ ޑިމާންޑް ވަރަށް ބޮޑެވެ.
ދެވަނަ ސަބަބަކީ ބޭންކިން ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ޑޮލަރު ހޯދުމުގައި ހުރި ގޮންޖެހުންތަކެވެ. ބޭންކްތަކުގައި ޑޮލަރުގެ ރިޒާވް މަދުވުމާއި، ޑޮލަރު ނެގުމަށް ހުށަހަޅަންޖެހޭ ލިޔެކިޔުންތައް ގިނަވުމާއި، ޑޮލަރު ލިބުމަށް ދިގު މުއްދަތެއް ހޭދަވުމަކީ ވިޔަފާރިވެރިން ކަޅު ބާޒާރަށް ދާން މަޖުބޫރުވާ ސަބަބުތަކެވެ. އަދި ރަސްމީ އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓާއި ކަޅު ބާޒާރުގެ ރޭޓާ ދެމެދު ހުންނަ ބޮޑު ތަފާތަކީވެސް މި މައްސަލަ އިތުރަށް ގޯސްވާން ދިމާވާ ސަބަބެކެވެ.
ޑޮލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރުގެ މައްސަލަ އިތުރަށް ބޮޑުވާން ދިމާވާ މުހިއްމު އަނެއް ސަބަބަކީ ސަރުކާރުގެ މަނިޓަރީ ސިޔާސަތުތަކެވެ. ރުފިޔާގެ އަގު ވަކި މިންގަނޑެއްގައި ހިފެހެއްޓުމަށް ސަރުކާރުން ގެންގުޅޭ ސިޔާސަތުގެ ސަބަބުން، ބާޒާރުގެ ހަގީގީ އަގާއި ރަސްމީ އަގާ ދެމެދު ބޮޑު ފަރަގެއް އުފެދެ އެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ޑޮލަރު އެކްސްޗޭންޖު ކުރުމުގެ ވިޔަފާރި ކަޅު ބާޒާރަށް ބަދަލުވެގެން ދެއެވެ.
މި މައްސަލައަށް އޮތް ހައްލަކީ ކޮބާ؟
މި މައްސަލަ ހައްލުކުރުމަށް އެޅިދާނެ އެންމެ މުހިއްމު ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރޭގައި ފައިސާ ބަދަލުކުރުމުގެ ނިޒާމު މިނިވަންކުރުން ހިމެނެ އެވެ. އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓް ފްލޯޓިން ރޭޓަކަށް ބަދަލުކޮށް، ބާޒާރުގެ ބޭނުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާ އެއްގޮތަށް އަގު ބަދަލުވާ ނިޒާމަކަށް ދިއުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ބޭންކިން ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ޑޮލަރު ލިބުމުގެ ފުރުސަތު ފަހިކޮށް، މި މުއާމަލާތްތައް ފަސޭހަކުރުމަކީވެސް ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް މިއީ ރާއްޖެ ފަދަ ކުޑަ ގައުމަކަށް އުފުލޭ ވަރުގެ ބަދަލަކަށް ވެދާނެ ހެއްޔެވެ؟ ބައެއް އިގްތިސާދީ މާހިރުން ގަބޫލުކުރައްވާ ގޮތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދަށް ބޮޑަށް ރަނގަޅީ ފިކްސްޑް އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓެއް ކަނޑައަޅާފައި އޮތުމެވެ.
ވީމާ އެކްސްޗޭންޖް ރޭޓާ ނުކުޅެ ރާއްޖޭގައި ދައުރުވާ ބޭރު ފައިސާ ރާއްޖޭގެ ބޭންކުތަކުގައި މާރުކުރަން ބާރުއަޅައި އެމަގަށް ރެގިއުލޭޝަން ތަކެއް ކަނޑައެޅިގެން ކުރިއަށް ދިއުން ބުއްދިވެރި އެވެ. ޓޫރިޒަމް ދާއިރާގައި ފަސް ބިލިއަން ޑޮލަރު އަހަރެއްގެ މައްޗަށް އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި ލިބެ އެވެ.
ވީމާ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޖެހިގެން މިއުޅޭ މައްސަލައަކީ ޑޮލަރުން އާމްދަނީ ނުލިބޭ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. ރާއްޖެއިން ލިބެމުންދާ އާމްދަނީ މި ގައުމުގައި ހަރުނުލުމެވެ. މަރުކަޒީ ބޭންކް އެމްއެމްއޭގެ ތަފާސްހިސާބުތައް ދައްކާ ގޮތުގައި ޓޫރިޒަމް ދާއިރާއިން ލިބޭ އާމްދަނީގެ އެއް ޕަސަންޓްވެސް ރާއްޖޭގެ ބޭންކުތަކަށް ނުވަދެ އެވެ.
ކަޅު ބާޒާރު ނިމުމަކަށް ގެނެސް މި މައްސަލައަށް ހައްލެއް ހޯދުމުގެ މަގުސަދުގައި ދާދި ފަހުން އަމަލުކުރަން ފެށި ބޭރު ފައިސާގެ އައު ގަވައިދަށް އިތުރަށް ބާރެއްދީ ގާނޫނީ އޮނިގަނޑެއްގެ ތެރެއަށް ގެންނަވާނެ ކަމަށް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުހައްމަދު މުއިއްޒު ވަނީ ދާދި ފަހުން އިއުލާން ކުރައްވާފަ އެވެ.
މިދިޔަ އޮކްޓޯބަރު މަހު އަމަލުކުރަން ފެށި ބޭރު ފައިސާގެ ގަވައިދުގެ ދަށުން، ވަކި ވަރެއް މާރުކުރުމަށް ލާޒިމުކޮށްފައިވާއިރު ގަވާއިދަށް އަމަލުކުރުމަށް ބައެއް ފަރާތްތަކުން ވަނީ ދެކޮޅު ހަދާފަ އެވެ.
އެމްއެމްއޭއިން އަލަށް އެކުލަވާލި ގަވާއިދުގައި ބޭރު ފައިސާއާ ބެހޭ ގަވައިދުގެ ތެރެއިން އޭ ކެޓަގަރީގެ ތެރޭގައި ހިމަނާފައިވަނީ، ރިސޯޓުތަކާއި، ބޮޑެތި ހޮޓާތަކާއި ޓުއަރިސް އުޅަނދުތަކެވެ. މި ތަންތަނުން ކޮންމެ ފަތުރުވެރިޔަކަށް 500 ޑޮލަރުގެ ރޭޓުން ބޭންކަށް ރުފިޔާ މާރުކުރަން ލާޒިމް ކުރެ އެވެ.
ބައެއް ތަޖުރިބާކާރުން ބާރުއަޅަނީ އިގްތިސާދީ އެހެން ދާއިރާތައް ތަރައްގީކޮށް، ބޭރު ފައިސާ ލިބޭނެ އިތުރު މަގުތައް ހޯދުމަށެވެ. ފަތުރުވެރިކަމުގެ އިތުރުން މަސްވެރިކަމާއި، ކުދި އަދި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތަކުގެ އެކްސްޕޯޓް އިތުރުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީ ދިގު މުއްދަތުގައި މި މައްސަލަ ހައްލުވުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމެކެވެ. އަދި ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް އިތުރުކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރުމަކީވެސް މުހިއްމު ކަމެކެވެ.
ޑޮލަރުގެ ކަޅު ބާޒާރަކީ އެއް ދުވަހުން ނުވަތަ ދެ ދުވަހުން ހައްލުކުރެވޭނެ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ. މިއީ އަލާއުއްދީންގެ ވޮށްގަނޑުގައި އަތް ކާއްތާލީމައި އަޑެއް ލައްވާލާފައި ހަމަ ކުއްލިއަކަށް ހައްލުވާ ވަރަށްވުރެ މޫލާފައިވާ ޒަމާންވީ މައްސަލަ އެކެވެ. އެހެންކަމުން މިއީ ދިގު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި، ރޭވުންތެރިކަމާއެކު ކުރިއަށް ގެންދަންޖެހޭ މަސައްކަތްތަކެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް އަދި މިހާތަނަށް ފެންނަމުން އައީ ހައްތަހާވެސް ފަހަތަށް ފިޔަވަޅު އަޅަމުން ދިޔަ ތަނެވެ. ނޫންނަމަ ކުރިއަށް އެއް ފިޔަވަޅު ފަހަތައް ދެފިޔަވަޅު އެޅިތަނެވެ.
ޑޮލަރުގެ މައްސަލައަށް މިހާރު ބޭނުންވަނީ ދާއިމީ ހައްލެކެވެ. "ވަގުތީ ދާއިމީ ވާކަށް" ބޭނުމެއް ނޫނެވެ. ސަރުކާރާއި، އަމިއްލަ ވިޔަފާރިތަކާއި، އާންމު ރައްޔިތުން ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކޮށްގެން މި މައްސަލައަށް ދާއިމީ ހައްލެއް ހޯދިދާނެ އެވެ. އަދި މިފަދަ ހައްލެއް ހޯދުމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ކުރިމަގަށް ކޮންމެހެން މުހިންމު ކަމެކެވެ.