ކޮވިޑް-19 ފެތުރުން ކޮންޓްރޯލް ކުރަން ދަތި ވެގެން ގިނަ ގައުމުތަކުން ހާސް ވެގެން އުޅުނުއިރު ބަލި ހުއްޓުވުމުގައި ސިންގަޕޫރުން ދިއައީ މުޅި ދުނިޔެއަށް ނަމޫނާއެއް ދައްކަމުންނެވެ. ސިންގަޕޫރުން ފިލާވަޅު ހޯދަން ބުނެ ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމިއްޔާ، ޑަބްލިޔުއެޗްއޯގެ ތައުރީފު ވެސް ކުރި އެވެ. "ސިންގަޕޫރުން އެންމެ ގާ ކޮޅެއް ވެސް ނުފޮރުޅާ ދުލެއް ނުކުރޭ. އިންފްލުއެންޒާ ފަދަ ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ބަލިތައް ހުރިހާ މީހުން ދަނީ ޓެސްޓު ކުރަމުން،" ޑަބްލިޔޫއެޗްއޯގެ ވެރިޔާ ޑރ. ޓެޑްރޯސް މިދިއަ ފެބްރުއަރީ މަހު ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ.
ކޮވިޑް-19، އެންމެ ފުރަތަމަ ފެތުރޭން ފެށި އިރު ގިނަ ގައުމުތަކުން ތިބީ އަޅާނެ ފިޔަވަޅުތަކާބެހޭ ގޮތުން މަޝްވަރާކުރުމުގައި މަސްއޫލުވެ އެވެ. އެކަމަކު ސިންގަޕޫރުން މަޝްވަރާއަށް ވަގުތު ބޭކާރު ނުކޮށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އެޅި އެވެ. މީގެ ކުރީން 2002 ވަނަ އަހަރުގެ ސާސް ރޯގާ އާއި 2009 ގެ ސްވައިން ފްލޫގެ ބަލިމަޑުކަމުގައި އެޅި ފިޔަވަޅުތަކާއެކު ސިންގަޕޫރުގެ އަބަދުވެސް ހަރުދަނާކޮށް އޮންނަ ސިއްހީ ނިޒާމް އޮތީ މިފަދަ ބަލިމަޑުކަމަކާ ކުރިމަތިލާން ފުރިހަމައަށް ތައްޔާރުވެފަ އެވެ. އެގޮތުން، އެއް ތަނުން އަނެއް ތަނަށް މީހުން ދަތުރު ކުރުން ލިމިޓުކޮށް، ސްކޫލްތަކާއި ކުންފުނިތަކުގައި ވެސް މީހުން ޓެސްޓު ކުރަން ފެށި އެވެ.
ބަލި ޖެހުނު 40 ޕަސަންޓް މީހުން ބަލީގެ އަލާމާތްތައް ފެންނަން ފެށުމުގެ ކުރިން ހޯދި އެވެ. ހަތަރު ގަޑިއިރުގެ ނޯޓިހަކާއެކު ލޮކްޑައުންކުރި އިންޑިއާ އާ ހިލާފަށް، ގައިދުރު ކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް ވެސް މަޑުމަޑުން އެޅުމުގެ ސަބަބުން، ރައްޔިތުންނަށާއި ވިޔަފާރިތަކަށް ވެސް ތައްޔާރުވާން ވަގުތު ލިބުނެވެ. އެގޮތުން، ޖެނުއަރީ 23 ވަނަ ދުވަހު ކޮވިޑް-19 އިގެ ފުރަތަމަ ކޭސް ރިޕޯޓުކުރި ސިންގަޕޫރުގައި، އޭގެ ދެ މަސް ފަހުން ވެސް ދުވާލަކު ޕޮޒިޓިވްވާ މީހުންގެ އަދަދު 50 އަށް ވުރެ ދަށުގައި ހިފެހެއްޓުނެވެ.
ބަލި ފެތުރުން ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގެ އިތުރުން ކޮރަޕްޝަން ކުޑަ ސަރުކާރެއްގެ ތެރެއިން އަރަނި ބަޖެޓަކާއެކު އިގުތިސޯދީ ގޮތުން އައި ހީނަރުކަމުން އަރައިގަތުމުގެ ގާބިލުކަން ވެސް ހުއްޓެވެ. އެގޮތުން، ގައުމުގެ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ނިސްބަތުން 15 ޕަސަންޓްގެ ބިޔަ ސްޓިމިއުލަސް ޕްލޭނަކަށް އަމަލު ކުރަން ފެށި އެވެ.
ނަމަވެސް، އޭރު ވެސް ބައެއް ސިއްހީ މާހިރުންގެ ނުރައްކަލުގެ އިންޒާރުތައް ދެއްވަމުން ގެންދެވި އެވެ. ސިންގަޕޫރުގެ އިގުތިސޯދު ބަރޯސާވެފައި އޮންނަ އެތަކެއް ހާސް ބިދޭސީ މަސައްކަތްތެރިންގެ މެދުގައި އެ ބަލި ފެތުރިފައިވާ މިންވަރު ދެނެގަންނަން އެކަށީގެންވާ މަސައްކަތްތަކެއް ނުކުރެވޭ ކަމަށް ވިދާޅުވެ އެވެ.
އޭރު އެ ކަންބޮޑުވުންތަކަށް ސަމާލުކަމެއް ނުދެވުނުއިރު، ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކުގެ ރާޑަރުތަކުގެ ބޭރުން، ތޮއްޖެހިފައިވާ ބިދޭސީ ކްއާޓަރުތަކުގައި ބަލި ދިއައީ ހަލުއި ދުވެލީގައި ފެތުރެމުންނެވެ. އަދި ބައްޔާ ދެކޮޅަށް ސަރުކާރުން އެޅި ބައެއް ފިޔަވަޅުތަކުގެ ސަބަބުން، ބިދޭސީ މަސައްކަތްތެރިންގެ މެދުގައި އެ ބަލި އިތުރަށް ފެތުރިގެން ދިޔަ ކަމަށް މިހާރު ބައެއް ސިއްހީ މާހިރުން ގެންދަވަނީ ވިދާޅުވަމުންނެވެ.
ކޮވިޑް-19 އިގެ ދެވަނަ ރާޅާއެކު، ސިންގަޕޫރަކީ މިހާރު އިރުދެކުނު އޭޝިއާގައި އެންމެ ގިނަ ކޭސް ފެނިފައިވާ ގައުމެވެ. އެގޮތުން، އިއްޔެ އެކަނިވެސް 780 އަށް ވުރެ ގިނަ ކޭސް ފެނިފައިވާއިރު، އެ ބަލި ޖެހުނު މީހުންގެ ޖުމްލަ އަދަދު މިހާރު ވަނީ 20،000 އަށް ވުރެ މައްޗަށް އަރައިފައި ވެއެވެ.
ރާއްޖެވެސް އެއް މިސްރާބެއްގައި
ތަރައްގީގެ ގޮތުން، ސިންގަޕޫރަކީ ރާއްޖޭން އަބަދުވެސް ނަމޫނާއަކަށް ބަލާ ގައުމެކެވެ. ސިޔާސީ ލީޑަރުން ވެސް އެފަދަ މިސާލުތައް ވެސް ޖައްސަވަ އެވެ. މިފަހަރު ރާއްޖެ މި އޮތީ ސިންގަޕޫރާއެކު އޮންނަން ބޭނުން ނުވާ މިސްރާބެއްގަ އެވެ.
ކޮވިޑް-19 އާ ގުޅިގެން ރާއްޖެ "ނަސީބު" ގަދަ ކަމަށް ސަރުކާރުގެ ބައެއް ބޭފުޅުން މީގެ ކުރިން ވިދާޅުވެފައިވެ އެވެ. ކޮމިޔުނިޓީ ސްޕްރެޑެއް ނެތި އެތަކެއް ހަފުތާއެއް ވަންދެން ހަމަ ނޭވާ ލައިގެން، މާ ހަރުކަށި ފިޔަވަޅުތަކެއް ނާޅާ ތިބެވުނީ ސަރުކާރުން އެޅި ފިޔަވަޅުތަކުގެ ސަބަބުން ކަމަށް ވެސް ވިދާޅުވަމުން ގެންދެވި އެވެ. އެއީ ރަނގަޅު ވެސް ވާހަކައެކެވެ.
އެކަމަކު ސިންގަޕޫރެކޭ އެއް ފަދައިން، ބިދޭސީ މަސައްކަތްތެރިންގެ ބޮޑު އާބާދީއެއް އޮންނަ ރާއްޖެއަށް ވެސް ހެދުނީ ހަމަ އެއް މިސްޓޭކެކެވެ. ބިދޭސީ "ހާލި" ތަކަށް ބަލި ވަދެއްޖެނަމަ، އެ ކޮންޓްރޯލް ނުކުރެވޭނެ ކަމަށް އޭރު ވެސް ބުނަމުންދިއަ އަޑުތަކަށް އެކަށީގެންވާ އިޖާބައެއް ނުދެވުނެވެ.
ގިނަ އަދަދެއްގެ ބިދޭސީން ގައިގޯޅިވެގެން ދިރިއުޅެން ޖެހިފައިވާ ތަންތަނުން އެމީހުން ބަދަލު ކުރަން މަސައްކަތެއް ފެށި ނަމަވެސް، އެކަން ހަގީގަތުގައި އެންމެ އަވަސް މިނުގައެއް ނުކުރެވުނެވެ. އެމީހުނަށް ހާއްސަކޮށް ގާއިމުކުރި ފްލޫ ކްލިނިކުތަކަށް ދިޔަ އަދަދު ނިސްބަތުން މަދު ނަމަވެސް، އެ މީހުންގެ މެދުގައި ބަލި އޮތްތޯ ޓެސްޓު ކުރަން އިސްކަމެއް ނުދެވުނެވެ.
ބަލީގެ ހުޅުގަނޑު ބައިބޯ މާލެ ތެރެއަށް ފަޅައިގެން ދިއައީ ސިންގަޕޫރާ ދާދި އެކުއެކީގަ އެވެ. މިދިއަ މަހުގެ 15 ވަނަ ދުވަހު މާލެއިން ފުރަތަމަ ކޭސް ފެނުނުއިރު، އޭރު ވެސް ލަސް ވެއްޖެކަން މިހާރު ފެންނަމުންދާ އަދަދުތަކުން ވެސް އެ އޮތީ ފެންނާށެވެ. އޭގެ ފަހުން މަހެއް ވެސް ނުވަނީސް، ބަލި ޖެހުނު މީހުންގެ އަދަދު މިހާރު އެ ހުރީ 600 އަށް ވުރެ މަތީގަ އެވެ.
ބަލި ފެތުރިފައިވާ މިންވަރުގެ ކޮޅެއް މެދެއްވެސް އަދި ފެނިފައި ނުވާއިރު، އެ އަދަދު އެތައް ގުނައަކުން އިތުރުވެދާނެ ކަމަށް ޑޮކްޓަރުން ވަނީ ލަފާ ކުރައްވާފަ އެވެ. އަދި ބަލީގެ ޕީކަށްދާނީ ލޮކްޑައުން ނެގުމުން ކަމަށް އެ ބޭފުޅުން ވިދާޅުވާއިރު، ރާއްޖެއަށް ކޮވިޑްގެ ދެވަނަ ރާޅެއްގެ ބިރު އިންތިހާއަށް ބޮޑެވެ.
ރާއްޖޭން ވެސް މިހާރު އަޅަމުންދަނީ ސިންގަޕޫރާ ދާދި އެއްގޮތް ފިޔަވަޅު ތަކެކެވެ. ތޮއްޖެހިފައިވާ ތަންތަނުން ބިދޭސީން ނެރެ، ސަރުކާރުން ގާއިމު ކޮށްފައިވާ ވަގުތީ ސެންޓަރުތަކަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރު އިސްކަންދޭ ލިސްޓުގެ އެންމެ ކުރިއަށްވަނީ ލާފަ އެވެ. މި ކަމުގައި ދެ ގައުމު ތަފާތު ވަނީ ގާބިލު ކަމުގެ ގޮތުންނެވެ. ނަމޫނާއަކަށް ބަލާ ސިންގަޕޫރާ ހިލާފަށް، ރާއްޖޭގައި އަރަނި ބަޖެޓެއް ނޯވެ އެވެ. ސިއްހީ ވަސީލަތްތައް ޒަމާނުއްސުރެ މަދެވެ. ފްރަންޓްލައިނުގައި މަސައްކަތްކުރާ ބައެއް އިދާރާތަކުގެ ތެރެއަށް މިހާރު ވެސް އެ ބަލި ވަދެފައިވާއިރު، ފެތުރުން ހުއްޓުވަން ކުރާ މަސައްކަތްތަކަށް މިހާރު ވެސް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް ދަނީ ކުރިމަތިވަމުންނެވެ.
ދެން އޮތީ އިގުތިސޯދީ ފުދުންތެރިކަމުގެ ތަފާތެވެ. ރާއްޖޭގެ އިގުތިސޯދުގެ މައި އިންޖީނު ނިވުނުތާ ދެ މަހަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވެފައި ވާއިރު، ގިނަ ބައެއްގެ ވަޒީފާތައް ގެއްލި، މަގުމަތިވަމުން ދާއިރު އެ ބިރު ބޮޑުވަމުން ދާނެ ކަމަށް މިހާރު ވެސް ވަނީ ލަފާ ވެފަ އެވެ.
އެހެން ގައުމުތަކުގެ މިސާލާއެކު މިކަމުން އަރައިގަތުމަށް އަދި އިތުރު ދެ މަހެއްހާ ދުވަސް ހޭދަވާނެ ކަމަށް ސަރުކާރުން ލަފާކުރާއިރު، އިގުތިސޯދީ ހަރަކާތްތައް ހަގީގަތުގައި ފެށިގެން ދާނީ، ބޯޑަރުތައް ހުޅުވި، ޓޫރިސްޓުން އަންނަން ފަށާ ހިސާބުންނެވެ. ސަރުކާރާއެކު ރައްޔިތުންގެ ކަންބޮޑުވުމާއި މާޔޫސްކަން ގޮސް ގުޅޭ ހިސާބަކީ އެއީ އެވެ. ބަލި ކޮންޓްރޯލަށް ގެނެވި، އިގުތިސޯދުގެ އިންޖީނު އަލުން ހިންގޭ ހިސާބަށް ދާއިރު، ރައްޔިތުންނަށް ކޮޅަށް ތެދުވެ، އިގުތިސޯދާ އެއްވަރަށް ހިނގައި ގަނެވޭނެ ފަދަ ހާލަތެއްގައި ތިބެވޭނެތީ އޮތް ސުވާލެވެ.