ރާއްޖޭގައި ކޮވިޑް-19 ބަލި ހުރި މީހަކު މަރުވިކަން ރޭ މެންދަމު މީޑިއާތަކަށް ތިލަވި އެވެ. އޭގެ ގަޑިއެއްހާއިރު ފަހަށް ސަރުކާރުން ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުން ތާވަލުކުރި އެވެ. އޭގެ ފަހުން އިތުރަށް މައުލޫމާތު އެއްކުރަން ކަމަށް ބުނެ ބައިގަޑިއިރަށް ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުން ފަސް ވެސް ކުރި އެވެ. އެ ގަޑި ވެސް ހަމަވެ، އިރުގަނޑެއް ފަހުން ފެށި އެ ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުން ނިމިގެން ދިޔައީ މާ ގިނަ މާ މުހިންމު މައުލޫމާތުތަކެއް ނުލިބި، ސާފު ނުވެ އެވެ.
އެނގުނު އެއްޗަކީ ކޮވިޑް-19 ބަލި ޖެހިގެން ރާއްޖެއިން މަރުވި ފުރަތަމަ މީހަކަށް ވީ އަންހެނެކެވެ. އެއީ އުމުރުން 83 އަހަރުގެ އައިމިނަތު އާދަމެވެ. އޭނާއަކީ ޕޭޝަންޓް 126 ގެ ކޮންޓެކްޓް ޓްރޭސިންގައި ފާހަގަވި މީހެކެވެ. މިއީ އެޗްޕީއޭއިން ރޭގައި އާންމުކުރި މައުލޫމާތުގެ މިންވަރެވެ. މިވަރު ނޫސްވެރިން ބަދަލުވުމަށް ގޮވާލި އިރުވެސް މިޑިއާއަށް އެނގެ އެވެ.
އަވަސްއަށް އެނގިފައިވާ ގޮތުގައި، ޕޭޝަންޓް 126 އަކީ ވެރިރަށް މާލޭގެ ވަރަށް ބޮޑު ހޯލްސޭލް ފިހާރައެއްގައި މަސައްކަތް ކުރާ މީހެކެވެ. މަރުވެފައިވަނީ އެ ތާނގެ ވެރިޔާގެ އަންހެނުންނެވެ. އައިމިނަތު އާދަމްގެ ފިރިމީހާއަކީ ޕޭޝަންޓް 126 އާ ޑައިރެކްޓް ކޮންޓެކްޓެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ. ދެމަފިރިންނަކީ ވެސް އުމުރުން ދުވަސްވީ ހައިރިސްކްގެ ދެ މީހުންނެވެ.
ޕޭޝަންޓް 126 ގެ އިތުރުން ވެސް އެ ދެމަފިރިންގެ އާއިލާގެ ބައެއް މީހުންނާއި ގުޅުންހުރި އެހެން ބަޔަކު ވެސް ކޮވިޑަށް ޕޮޒިޓިވްވެފައިވެ އެވެ.
ޕޭޝަންޓް 126، ކޮވިޑަށް ޕޮޒިޓިވްކަން އެނގިފައި ވަނީ މި މަހުގެ 24 ވަަނަ ދުވަހު އެވެ. އެ ދުވަހު އޭނާގެ ކޮންޓެކްޓް ޓްރޭސިން ފަށައި، ދުވަސްވީ ދެމަފިރިން އުޅޭ ގެ ވެސް މޮނީޓަރިންއަށް ގެންދިޔަ އެވެ. އެ ދެމަފިރިން ޓެސްޓް ކުރަން ސާމްޕަލް ނަގާފައި ވަނީ މިދިޔަ އަންގާރަ ދުވަހު އެވެ. އެއީ 28 ވަނަ ދުވަހެވެ.
އާއިލާއިން ބުނާ ގޮތުން ސާމްޕަލް ނެގުމަށް ދިޔައީ ވެސް އެޗްޕީއޭގައި ވަރަށް ގިނައިން އާދޭސްކުރި ފަހުންނެވެ. އޭރު ޕޭޝަންޓް 126 ފެނުނުތާ ހަތަރު ދުވަސް ވެއްޖެ އެވެ. ސާމްޕަލްގެ ނަތީޖާ ލިބިފައިވަނީ ރޭގަ އެވެ. އެއީ އައިމިނަތު އާދަމް މަރުވި ފަހުންނެވެ. ނަތީޖާ ލިބުމަށް ވެސް 24 ގަޑިއިރަށްވުރެ ގިނަ ވަގުތު ހޭދަވެފައިވެ އެވެ.
މަރުވި އައިމިނަތު އާދަމަކީ އުމުރުން ދުވަސްވުމުގެ އިތުރުން އެހެން ބަލިތަކަށް ވެސް ފަރުވާ ހޯދަމުން އައި މީހެކެވެ. ނޭވާލުމުގައި ވެސް ދަތިތަކެއް ހުއްޓެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާއަކީ އެންމެ ހައިރިސްކު، އަދި ބަލި ޖެހިއްޖެނަމަ އެންމެ ބޮޑުވަރުވާނެ ހާލަތުގައި ހުރި މީހެކެވެ. އޭނާގެ ޓެސްޓް ހަދަން ހަތަރު ދުވަސް ވެގެން ދިޔުމަކީ ލަސްވުމެއް ކަމަށް އާންމުން ބަލާ މިންގަނޑަކުން ބުނާނަމަ ބުނެވިދާނެ އެވެ.
އެކަމަކު އެންމެވެސް ބޭނުންވާނީ މިކަމުގެ ޕްރޮފެޝަނަލް އޮޕީނިއަންނެވެ. އެޗްޕީއޭއިން މިިކަމުގައި ދެކޭ ގޮތާއި އަމަލުކުރި ގޮތެވެ.
އެހެންވެ، ރޭގެ ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމުގައި އެންމެ މުހިންމު ސުވާލަކަށް ވެފައި އޮތީ އެ ސުވާލެވެ. ޕްރެސްގައި އެ ސުވާލު ތަކުރާރު ވެސް ވިއެވެ. އެކަމަކު، އެންމެ އެކަށީގެންވާ ޖަވާބެއް ހެލްތު މިނިސްޓަރު އަބްދުﷲ އަމީން ވެސް އިންނެވި ޕެނަލްގައި ތިއްބެވި އެއްވެސް ބޭފުޅެއްގެ އަތްޕުޅަކު ވެސް ގެންގުޅުއްވި ކަރުދާސްތަކަކު ވެސް ނެތެވެ.
ފުރަތަމަ ސުވާލަކަށްވީ އައިމިނަތު އާދަމަކީ ހައިރިސްކުގެ މީހަކަށްވާއިރު އެޗްޕީއޭއިން ސާމްޕަލް ނެގުމުގައި އިސްކަން ދޭ އަދި އަމަލު ކުރާ ގޮތާ ގުޅޭ ގޮތުންނާއި، މޮނީޓަރިންއަށް ގެންދާ ގެތަކުގައި ތިބޭ ސީރިއަސް ބަލި މީހުން މޮނީޓާ ކުރާ ގޮތެވެ.
އެ ސުވާލަށް ޖަވާބު ދެއްވަން ހެލްތު މިނިސްޓަރު އަމީން ވިދާޅުވި ގޮތުގައި މީހަކު ޕޮޒިޓިވްވުމުން ކޮންޓެކްޓް ޓްރޭސިން ހެދުމަށްފަހު ހައިރިސްކު މީހުން ބަލަ އެވެ. އަދި ހައިރިސްކު އަދި އަލާމާތްތައް ފެންނަ މީހުންގެ ސާމްޕަލްތައް ނަގާ އެވެ. އަމަލު ކުރަން ހަދާފައިވާ އެސްއޯޕީގައި އޮތީ އެހެނެވެ.
"އެފަދަ މީހުންގެ ސާމްޕަލް ނަގާ އޭގެ އަނެއް ދުވަހު އަޅުގަނޑުމެން ނަތީޖާ ދެން، ހަ ގަޑިއިރު އަޅުގަނޑުމެން މިހާރު އާންމުކޮށް މި އިންނަނީ ނަތީޖާ ނެރުމުގައި، އަލާމާތްތައް ފެންނަ މީހުންނާއި ހައިރިސްކު މީހުންގެ ސާމްޕަލްތައް ނެގުމުގައި ތަރުތީބު ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގަބޫލު ކުރެވޭ، އެގޮތަށް އަމަލު ކުރެވެމުން ދަނީ،" އަމީން ވިދާޅުވި އެވެ.
ނަމަވެސް އައިމިނަތު އާދަމްގެ ކޭހުގައި އެ ތަރުތީބަށް އިސްކަން ދެވުނު ނަމަ، ސާމްޕަލް ނެގުމަށް ހަތަރު ދުވަސްވާނެ ހެއްޔެވެ؟ ހަ ގަޑިއިރު ތެރޭގައި ނަތީޖާ ވެސް ނުލިބެ އެވެ. މިތާނގައި ރެންޑަމް ސާމްޕަލް ނެގުމާއި ބިދޭސީންގެ ގިނަ ސާމްޕަލްތަކެއް ނަގަން ޖެހުމާ ހެދި ހުރިހާ ނަތީޖާއެއް ވެސް ލަސްވަނީ ކަމަށް ދޭހަވާ ގޮތަކަށް މިނިސްޓަރު ވާހަކަ ދެއްކެވި އެވެ. އެހެންނަމަ މިއީ ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. އެސްއޯޕީގައި ހައިރިސްކަށް އިސްކަން ދޭން ޖެހޭނަމަ އެކަން އެގޮތަށް ކުރަން ޖެހޭނެ އެވެ.
މިކަމުގައި އެޗްޕީއޭއިން އަމަލުކޮށްފައިވާ ގޮތް އިތުރަށް ސާފު ކުރުމަށް އައިމިނަތު އާދަމް، ކޮންޓެކްޓުން ފާހަގަވި ދުވަހާއި އޭނާ ދިރިއުޅޭ ގެ މޮނީޓަރިންއަށް ލެވުނު ތާރީހު ހޯދަން ވެސް ނޫސްވެރިޔަކު ސުވާލެއް ކުރި އެވެ. އެ ސުވާލަށް ޖަވާބު ދެއްވީ ޑރ. އަލީ ލަތީފެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އޭގެ މައުލޫމާތުތަކެއް ނެތެވެ. ކޮންޓެކްޓް ޓްރޭސިންގައި އަމަލީ ގޮތުން ނޫޅުއްވާތީ އެކަމެއް އެނގިވަޑައެއް ނުގަންނަވަ އެވެ.
އަލީ ލަތީފް ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ހައިރިސްކު މީހުންގެ ނަތީޖާ ނުލިބު ނަމަވެސް އެމީހުންނަކީ ކޮވިޑަށް ޕޮޒިޓިވް މީހުން ކަމަށް ބަލައި އަޅަން ޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އަޅަންޖެހެ އެވެ. އެއީ ޓެސްޓް ހެދުމަށް ލަސް ވިޔަސް، އަދި ސާމްޕަލް ނެގުމަށް ލަސް ވިޔަސް، ބަލަން ޖެހޭނީ ޕޮޒިޓިވްވެދާނެ ކަމަށެވެ. ބަލިނަމަ ނުވަތަ ހައިރިސްކު މީހެއްނަމަ އެޗްޕީއޭއަށް އަންގަން ވެސް ޖެހޭނެ އެވެ.
ލަތީފް ވިދާޅުވި ގޮތަށް އައިމިނަތު އާދަމް، ހައިރިސްކުކަން އަދި އޭނާ ޕޮޒިޓިވް ވެދާނެ ކަމަށް ވެއްޖެނަމަ ހާލަތު ގޯސް ވާނެކަން ވެސް އެޗްޕީއޭއަށް އެނގެ އެވެ. އެކަން އެ އާއިލާއިން ވެސް އޮތީ އެޗްޕީއޭއަށް އަންގާފަ އެވެ. އެ އާއިލާގެ އިހުމާލުގެ ބޮޑެތި ތުހުމަތުތަކެއް އެޗްޕީއޭއަށް ދިއްކުރަނީ ވެސް ކަންކަން އެހެން ހުރެގެނެވެ. ވީއިރު ހައިރިސްކު މީހަކަށް ފަރުވާ ދިނުމުގައި ލަސްވުމެއް އޮތްތޯ މިހާ ހިސާބުން ސުވާލު އުފެދެ އެވެ. އެ ސުވާލަށް މިނިސްޓަރު އަމީން ވެސް ލަތީފު ވެސް ސީދާ ޖަވާބެއް ނުދެއްވަ އެވެ.
ލަތީފް ތަކުރާރު ކުރެއްވީ ސާމްޕަލް ނެގި ތާރީހެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވި ގޮތުގައި އައިމިނަތު އާދަމް ބަލިވި ކަން އެނގިފައިވަނީ އިއްޔެ ހެނދުނު އެވެ. އެއަށްފަހު ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދެވުނީ އެވެ. ހެނދުނު އޭނާ ބަލިކަން އެނގުނު ކަމަށް ލަތީފް ވިދާޅުވިއިރު އައިމިނަތު އާދަމް އައިޖީއެމްއެޗަށް ގެންގޮސްފައި ވަނީ އިރުއޮއްސެން އުޅެނިކޮށެވެ. އާއިލާއިން ބުނާ ގޮތުގައި އައިމިނަތު އިއްޔެ ބޮޑަށް ބަލިވެގެން އެޗްޕީއޭއަށް ގުޅައި އެކަން އެންގުމުން އެކަމަށް އެޓެންޑްވީ ވެސް އެތައް އާދޭހެއް ކޮށްގެނެވެ.
ލަތީފު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ކޮވިޑް-19 އަށް ދޭނެ ހާއްސަ ފަރުވާއެއް ނޯވެ އެވެ. މަރުވި އައިމިނަތަށް ހާއްސަ ފަރުވާއެއް ނުދެވިވާ ކަމަށް ގަބޫލު ނުކުރައްވާ ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވެ އެވެ. ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ހައިރިސްކު މީހުންގެ ސާމްޕަލް ނެގުން އިތުރަށް އަވަސްކޮށް ހަރުދަނާ ކުރަން ޖެހޭނަމަ އެކަން ކުރައްވާނެ އެވެ.
މިނިސްޓަރު އަމީން ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޓީމް އޮތީ ނުރައްކާތެރި ކަމެއްގައި ކުރިއަށްދާއިރު ކަމެއް ލަސްކޮށް ނުވަތަ ގޯސްކޮށް ކުރެވިއްޖެނަމަ އެކަމެއް އިސްލާހު ކުރުމުގައި ރޫހުގަ އެވެ. ދަތި ތަކާއި އުނދަގޫތައް ހުރިހާ ގޮތަކުން ވެސް އެބައޮތެވެ.
ދެން އުފެދޭ ސުވާލަކަށް އޮތީ މިކަމުގައި އިހުމާލެއް އޮތްތޯ އެވެެ؟ އެ ސުވާލު ނޫސްވެރިން ރޭ ތަކުރާރުކުރި އެވެ. އެއަށް އަމީން ދެއްވާ ޖަވާބަކަށް ވީ އެކަމުގައި އެޗްޕީއޭގެ އިހުމާލެއް އޮތްތޯ ބައްލަވާނެ އެވެ. އަދި މި މައްސަލައަށްފަހު އެސްއޯޕީއަށް ބަދަލެއް ގެންނަން ޖެހިއްޖެނަމަ، އެކަން ވެސް ކުރައްވާނެ އެވެ.
މީގެ ކުރިން ވެސް އެޗްޕީއޭއިން އަމަލު ކުރަމުންދިޔަ އެސްޕީއޯތައް ބަދަލުކޮށްފައިވެ އެވެ. އެފަދަ އެއް ފަހަރަކީ ކޮވިޑް-19 އާ ގުޅިގެން ލިބުނު "ފިލާވަޅެއް" ކަމަށް އެޗްޕީއޭއިން ބުނި ފަހަރެވެ. އެފަހަރު ރާއްޖޭގައި ކަރަންޓީނުގައި ތިބުމަށްފަހު ފުރުވާލި އިޓަލީގެ ދެޓޫރިސްޓަކު ޕޮޒިޓިވްވި އެވެ. އެމީހުންގެ ނަތީޖާ ލިބުނީ ރާއްޖެއިން ފުރި ފަހުންނެވެ. އޭގެ ފަހުން އެސްއޯޕީއަށް ބަދަލު ގެނަ އެވެ.
އަދި، އުތުރުގައި ވަރަށް ބޮޑު ކަންބޮޑުވުންތަކެއް އުފެދުނު ހއ. އުލިގަމް ކޭހާއި ގުޅިގެން ވެސް އެސްއޯޕީ ބަދަލުކޮށްފައިވާ ކަމަށް ބުނެފައިވެ އެވެ. އުލިގަމުން ޕޮޒިޓިވްވި މީހަކާ ޑައިރެކްޓް ކޮންޓެކްޓްވި މީހަކު ހދ. ހިރިމަރަދޫގައި ހުއްޓެވެ. އޭނާގެ ސާމްޕަލް ނުނަގާ ވަރަށް ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ދިޔަ އެވެ. އެ ދުވަސްތައް ދިގުލާތީ ގިނަ ބަޔަކު ކަންބޮޑުވުން ފާޅުކޮށް އެ ކަންބޮޑުވުން ނޫސްވެރިން ފާޅު ކުރުމުން ބުނީ އެސްއޯޕީގައި އޮތް ގޮތުން ޑައިރެކްޓް ކޮންޓެކްޓެއް ވިޔަސް، އަލާމާތް ނުފެންނަ ނަމަ ޓެސްޓް ނުކުރަނީ އެވެ. ނަމަވެސް ކަންބޮޑުވުންތަކާއި ޝަކުވާތަކާހުރެ އެސްއޯޕީ ބަދަލުކޮށް އެމީހާގެ ސާމްޕަލް ނެގި އެވެ.
މިފަހަރު އެސްއޯޕީ ގުޅިފައިވަނީ މީހެއްގެ މަރާ އެވެ. ކުރިއަށް ވެސް އޮތީ ކޮވިޑް-19 އިގެ ބިރުވެރި ދުވަސްތަކަކަށްވާއިރު ގޯހެއް ނުވަތަ ލަސްވުމެއް އުޅޭނަމަ އަވަހަށް އެކަމަށް ރިއާޔަތްކޮށް ފިޔަވަޅުތައް ހަރުދަނާ ކުރަން އެބަ ޖެހެ އެވެ. މިއީ އެންމެ ބޮޑު ފޯކަސްއެއް ދީފައިވާއިރު މާލޭގައި ހިނގައިދިޔަ ކަމެކެވެ. މިހާރު އުތުރުގެ ރަށްތަކެއްގައި ވެސް އެ ދަނީ ކޮވިޑް-19 ފެތެރެމުންނެވެ. ށ. ނަރުދޫއިން ނުވަ މީހަކު ޕޮޒިޓިވްވެގެން ދިޔައިރު އެ ސަރަހައްދުގައި ކަރަންޓީނު ފެސިލިޓީއެއް ވެސް ނެތެވެ. ފެސިލިޓީ އަދި އެ ހަމަޖެހުނީ އެވެ. އަނެއް ކޮޅުން ހައިރިސްކު މީހުންނަށް އިސްކަން ދިނުމާއި އެފަދަ މީހުން މޮނީޓާ ކުރުމުގައި ރަށްރަށުގައި އަމަލު ކުރާނެ ގޮތްތައް ވެސް މިހާރު މިވަނީ ވަރުގަދަ ކުރަން ޖެހިފަ އެވެ.